Wideoszkolenie: Usuwanie drzew

+ 7 dniowe darmowe konsultacje
dostępny również do kupienia 5 dniowy dostęp do nagrania

Od czego zależy ilość nasadzeń za usunięcie drzewa? Kto decyduje o miejscu nasadzeń kompensacyjnych? Jak powinna wyglądać procedura usuwania drzew z nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym i terenu wspólnot mieszkaniowych? Kto jest stroną postępowania? Jakie są warunki usuwania drzew w pasie drogowym? Kary administracyjne za nielegalne usunięcie, uszkodzenie lub zniszczenie drzew


Wideoszkolenie PCCPoland przeznaczone jest dla pracowników starostw, urzędów miast i gmin zajmujących się postępowaniami dotyczącymi zezwolenia na usunięcie drzew oraz administracyjnych kar pieniężnych

Kontrole NIK w związku z nasadzeniami kompensacyjnymi - dowiedz się, jak przejść je prawidłowo!
Podczas szkolenia omówimy zakres aktualnie obowiązujących przepisów dotyczących usuwania drzew. Podpowiemy, jak poprawnie naliczać opłaty za ich usuwanie i jakie administracyjne kary pieniężne należy nałożyć w przypadku nielegalnego usunięcia, uszkodzenia bądź zniszczenia drzew. Podczas szkolenia poddamy dyskusji pomysł nasadzeń następczych jako alternatywę dla uiszczania opłat za usunięcie drzewa, a także kwestię usuwania drzew przez rolników. Omówimy także warunki usuwania drzew w pasie drogowym. Uwaga! Decydując się na udział w tym wideoszkoleniu otrzymują Państwo 7-dniowe darmowe konsultacje po wideoszkoleniu, podczas których jest możliwość zadawania dodatkowych pytań, otrzymania przydatnych porad, rozwiązania sytuacji problemowych z codziennej pracy oraz skorzystania z bogatej wiedzy eksperckiej.

Fragment ze szkolenia

Zobacz wideo >>

W programie m.in., wybrane zagadnienia:

  • Czy gmina może nałożyć obowiązek odszkodowania dla osób fizycznych, w przypadku gdy z ich terenu usuwane są drzewa przez właścicieli urządzeń przesyłowych np. przez zakład energetyczny?
  • Jakie procedury obowiązują rolników? Kiedy mogą usuwać drzewa bez zezwolenia, a w jakim przypadku obowiązani są dokonać zgłoszenie bądź złożyć wniosek o wydanie zezwolenia?
  • Jakie obowiązki w zakresie zgłaszania wycinki drzew i krzewów mają takie podmioty jak np. zakład energetyczny lub spółdzielnia mieszkaniowa?
  • Jak przeprowadzić procedurę po 3 latach od dnia wykonania nasadzeń zastępczych w przypadku odroczonej opłaty?
  • Jak prowadzić postępowanie w przypadku wniosku o wydanie zezwolenia na usunięcie drzewa rosnącego na nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym, pamiętając, że nieuregulowany stan prawny występuje także wtedy, gdy jeden z właścicieli zmarł, a postępowanie spadkowe nie zostało zakończone
  • Przykłady wyliczeń opłat za usuwanie drzew oraz przykłady wydawania decyzji warunkowych zezwalających na usuwanie drzew
  • Czy zawsze jest obowiązek nowych nasadzeń? W jakich sytuacjach wnioskodawca jest zwolniony od obowiązku nasadzeń?

Wzory pism, jakie otrzymają uczestnicy:

Dotyczące zezwoleń na usuwanie drzew/krzewów:

  • Wniosek o wydanie zezwolenia na usunięcie drzew i /lub krzewów
  • Zgoda właściciela nieruchomości
  • Oświadczenie o posiadanym tytule prawnym władania nieruchomością
  • Oświadczenie o zawiadomieniu mieszkańców w przypadku wniosku składanego przez wspólnoty i spółdzielnie
  • Wezwanie do uzupełnienia wniosku
  • Zezwolenia na usunięcie:
    • z opłatą i nasadzeniami
    • z opłatą bez nasadzeń
    • bez opłaty z nasadzeniami
    • dla zarządów dróg (m.in. GDDKiA)
    • dla wspólnot i spółdzielni
    • dla ogrodów działkowych

Dotyczące zgłoszenia zamiaru usunięcia drzew:

  • Zgłoszenie zamiaru usunięcia drzew
  • Wzór nałożenia obowiązku uzupełnienia zgłoszenia zamiaru usunięcia drzew w drodze postanowienia
  • Zaświadczenie o braku podstaw do wniesienia sprzeciwu
  • Wzór decyzji sprzeciwiającej

Ponadto:

  • Wzór druku zgłoszenia inwazyjnego gatunku obcego
  • Protokół oględzin drzew wnioskowanych do usunięcia
  • Protokół oględzin zgłoszonych do usunięcia
  • Wezwanie na przesłuchanie świadka/ strony
  • Wzór protokołu z przesłuchania świadka/strony
  • Postanowienie o zawieszeniu postępowania
  • Przykład karty udostępniającej informacje o środowisku – wnioski i decyzje na usunięcie drzew
  • Decyzja odmawiająca wydania zezwolenia
  • Zawiadomienie o wszczęciu postępowania z urzędu po upływie 3 lat
  • Zawiadomienie o zakończeniu postępowania

Szczegółowy program szkolenia:

Pytania uczetników, na które odpowiedzieliśmy podczas ostatniego szkolenia:

  • Jak rozpatrywać sprzeciw mieszkańców w sprawach spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych? Czy organ powinien wymagać od spółdzielni rozpatrzenia sprzeciwu?
  • Jak powinna wyglądać procedura wydania zezwolenia na wycinkę drzew na terenie chronionego krajobrazu, jeżeli rolnik chce przywrócić teren do użytkowania rolniczego lub gdy działka jest wyznaczona pod budowę budynku mieszkalnego? Czy w takich sytuacjach jest potrzebne uzyskanie decyzji o oddziaływaniu na środowisko?
  • Jaka jest procedura przy wycince drzew lub krzewów usuwanych w celu przywrócenia gruntów nieużytkowanych do użytkowania rolniczego? Czy rolnik może ciąć bez powiadomienia gminy i bez względu na obwód pni? Czy jest wymagana kontrola gminy? Czy po wycince jest to już działka uprawiana rolniczo?
  • Kto wydaje decyzję, gdy jest tylko władanie samoistne gminy?
  • Czy przy wycince drzew pod inwestycję oprócz przedstawienia projektu budowlanego, w późniejszym okresie organ powinien wymagać również pozwolenia na budowę?
  • Jak wygląda procedura po 3 latach od nasadzeń w przypadku naliczenia opłaty? Czy zawiadamiamy o oględzinach nasadzeń i wydajemy decyzję?
  • Jeżeli na działce gminnej znajdują się drzewa o obwodzie poniżej 50 cm obwodu (sosny, brzozy) to można je usunąć bez decyzji wydanej przez starostę?
  • Jeżeli na oględzinach zgłoszenia usunięcia drzewa, złożonego przez osobę fizyczną, nie stwierdzamy występowania gniazd, to czy wnioskodawca może usunąć drzewo w okresie lęgowym?
  • Czy organ powinien wymagać od wnioskodawcy opinii ornitologicznej, jeżeli będzie chciał wyciąć drzewa w okresie lęgowym?
  • Jeżeli żyje tylko jeden ze współwłaścicieli, to czy może on wystąpić o zgodę na wycinkę?
  • Wpływa zgłoszenie o zamiarze wycinki drzew i petent mówi, że nie przeprowadzono postępowania spadkowego i nie może uzyskać zgody pozostałych właścicieli. Co w takiej sytuacji?
  • Jeżeli wszczynamy postępowanie o wydanie zezwolenia na działce o nieuregulowanym stanie prawnym, to w jaki sposób ustalić strony postępowania? Czy wysyłamy zawiadomienie tylko do wnioskodawcy?
  • Czy naszym obowiązkiem jest sprawdzenie stanu prawnego działki?
  • Czym różni się wydanie milczącej zgody dla właściciela, od wydania decyzji dla posiadacza?
  • Czy w przypadku zgłoszeń można zawiadamiać o oględzinach telefonicznie?
  • Jeżeli ktoś nie ma tytułu prawnego do nieruchomości i złoży wniosek o wydanie decyzji, to czy zawiadamiamy o wszczęciu postepowania wnioskodawcę, który składa oświadczenie, że włada nieruchomością i ze względów formalnych już nic nie stoi na przeszkodzie, żeby wydać mu decyzję zezwalającą wycięcie drzew?
  • Co w sytuacji, gdy drzewo rośnie na granicy pomiędzy działką gminną, a działką WZDW? Kto rozstrzyga, czy wymaga uzgodnienia z RDOŚ-em?
  • Jakie argumenty wskazać przy uzasadnieniu w decyzji odmownej?
  • Czy odmowne decyzje dla drzew rosnących w pasie drogowym należy uzgadniać z RDOŚ-em?
  • Jak ustalić odszkodowanie na rzecz właściciela nieruchomości za usunięcie drzew przez właściciela urządzeń? Kto ponosi koszty za pracę rzeczoznawcy?
  • Co w przypadku, gdy mamy wątpliwość czy drzewo zgłoszone przez osobę fizyczną leży faktycznie na działce, która jest w jego posiadaniu?
  • Właściciel działki będącej w strefie konserwatora dokonał zniszczenia drzewa rosnącego na jego posesji. Czy gmina ma obowiązek poinformować o tym fakcie konserwatora?
  • Co, jeśli RDOŚ nie uzgodni projektu decyzji?
  • Czy można wskazać działkę w sąsiedniej gminie na nasadzenia zastępcze?
  • Czy coś wiadomo na temat zmiany ustawy odnośnie powiększenia obwodów drzew zwolnionych z konieczności dokonywania zgłoszenia?
  • Lzr - czy na tych gruntach też można skorzystać z przepisu o przywracaniu gruntów do użytku rolniczego?
  • Jak rozpatrywać zgłoszenie, jeżeli mamy informację, że wnioskodawca chce wyciąć 50 drzew, żeby „wyczyścić działkę”, która ma użytek „R” albo „Rz”, ale nie ma jednoznacznego wskazania, że jest to w celu przywrócenia użytkowania rolniczego?
  • Właściciel działki, która w ewidencji gruntów widnieje jako RVI, ŁIV, ŁV, PsV, W zwrócił się do urzędu z wnioskiem o wycinkę ponad 200 drzew, argumentując przywróceniem do stanu pierwotnego. Rosnące na działkach drzewa to samosiejki sosny i brzozy na granicy z Naturą 2000. Postanowieniem odesłano petenta do RDOŚ-u, który umorzył postępowanie, jednocześnie stwierdzając, iż teren porośnięty drzewami ich zdaniem tworzy już las, ponieważ zajmuje ponad 3 ha i wycinka drzew może potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko. Jakie dalsze kroki powinniśmy podjąć?
  • Co w sytuacji, kiedy wycięte zostały drzewa pod działalność rolniczą, a wiemy, że będzie tam farma fotowoltaiczna?
  • Czy opłaty naliczamy tylko dla wycinki pod inwestycję?
  • Czy kopię protokołu zostawiamy wnioskodawcy?
  • Jeżeli w zeszłym roku wydaliśmy decyzję dla przedsiębiorstwa o wykonaniu nasadzeń do 31 maja 2023 r. na działce gminnej, a teraz po rozmowach wójt chciałby zmienić na inną, gminną działkę, przedsiębiorstwo się zgadza, to czy powinniśmy zrobić zmianę decyzji, czy najpierw przedsiębiorstwo powinno złożyć wniosek?
  • Jeżeli ktoś przedłoży akt notarialny potwierdzający, że jest właścicielem, to czy powinniśmy spisać z tego notatkę i wpiąć ją do akt?
  • Mieszkaniec gminy usunął drzewo z nieruchomości niebędącej jego własnością. Straż miejska ustaliła dane sprawcy, po drzewie został tylko pień. Jak wygląda procedura w takiej sprawie? Czy stronami postępowania będzie sprawca i właściciel nieruchomości? Czy wzywamy strony do złożenia wyjaśnień?
  • Właściciel bez zgłoszenia usunął drzewo ze swojej nieruchomości. Do urzędu dzwonią mieszkańcy i informują o zajściu. Czy zamiast kary pieniężnej można narzucić nasadzenia?
  • Spółdzielnia wykonała nasadzenia na innej działce niż wskazana w decyzji tłumacząc, że na pierwszej nie miała miejsca na nowe drzewa. Termin określony w decyzji na wykonanie nasadzeń minął. Co w takiej sytuacji?
  • Czy starosta może bez konsultacji z gminą nałożyć nasadzenia zastępcze na inwestora na terenie gminy?
  • Działki na obszarach natura 2000. Wnioskodawca co chwila składa zgłoszenie na kilkadziesiąt (30-50) drzew z poszczególnych działek (jest właścicielem 5 działek przylegających do siebie). Czy jest jakaś szansa na ograniczenie tych wycinek?
  • Jeżeli wnioskodawca złoży zgłoszenie, a w ewidencji ujawnimy, że nie jest jedynym właścicielem, to czy wtedy piszemy zwykłe pismo do niego wzywając go do uzupełnienia o oświadczenia właścicieli?

Nasadzenia kompensacyjne

  • Jak przeprowadzić procedurę po 3 latach od dnia wykonania nasadzeń zastępczych w przypadku odroczonej opłaty?
  • Jak powinna wyglądać decyzja nakazująca ponowne wykonanie nasadzeń?
  • Czy należy oceniać żywotność nasadzeń za każdym razem?
  • Jak postąpić, jeśli właściciel sprzedał działkę? Czy należy sprawdzać wykonanie nasadzeń?
  • Czy nasadzenia mogą być w innym miejscu niż usuwane drzewa?
  • Czy nasadzenia kompensacyjne muszą być na terenie gminy?
  • Czy należy robić dokumentację fotograficzną drzewa przeznaczonego pod wycinkę?
  • Drzewo za drzewo: co w sytuacji, jeśli w przypadku nowych nasadzeń w kompensacji za wycinkę drzewa, sadzone są sadzonki niskiej jakości?
  • Czy oświadczenie o posadzeniu nowego drzewa to wystarczający dowód?
  • Czy zawsze jest obowiązek nowych nasadzeń? W jakich sytuacjach wnioskodawca jest zwolniony od obowiązku nasadzeń?
  • Jak chronić nasadzenia zastępcze?
  • Rozliczenie opłat i nasadzeń zastępczych. Jak egzekwować opłaty i nasadzenia następcze od instytucji, które się do tego zobowiązały?
  • Czy w ramach rekompensaty przyrodniczej mogą być nasadzone krzewy?
  • Drzewo, nie utrzymało żywotności usunięte z przyczyn niezależnych, co to znaczy? kto rozstrzyga co jest przyczyną niezależną? gmina wydaje opinie co do tego czy nasadzenia zostały wykonane prawidłowo, czy słusznie?
  • Od czego zależy ilość nasadzeń za usunięcie drzewa ? Jakie gatunki drzew można sadzić? Kto decyduje o miejscu nasadzeń kompensacyjnych?
  • Jaka powinna być procedura na gruncie, na którym jest prowadzona działalność gospodarcza - hala produkcyjna, a w rogu działki jest suche drzewo? Czy osoba fizyczna, która nie jest właścicielem działki, powinna płacić opłatę za jego usunięcie? Czy urząd powinien wydać decyzję czy traktować jako zgłoszenie?
  • Właścicielem nieruchomości jest osoba prywatna (własność prywatna), a drzewo jest pochylone nad działką na budynek, gdzie jest prowadzona działalność gospodarcza. Czy usunięcie drzewa jest związane z działalnością gospodarczą? Czy składać wniosek o zezwolenie, czy zgłoszenie o zamiarze usunięcia drzewa?
  • Czy osoba prywatna, która buduje 6 budynków mieszkalnych i nie prowadzi działalności deweloperskiej powinna złożyć zgłoszenie o zamiarze usunięcie drzew, czy wniosek o wycięcie drzew?
  • Jak postąpić w przypadku, kiedy firma zgłasza chęć wycinki drzewa z powodu niebezpieczeństwa grożącego ludziom i mieniu? Czy nakładać opłaty na taką firmę? W jaki sposób dokonać kompensacji? Czy konieczna jest kompensacja w takim przypadku? Czy termin 15 października (chodzi o ochronę zwierząt) obowiązuje firmy? Jakie są wyjątki?

Najbardziej problematyczne przypadki w usuwaniu drzew. Kto jest organem decydującym, w przypadku drzewa rosnącego na terenie należącym do gminy i do nieżyjących osób fizycznych?

  • Czy w przypadku zgłoszenia zamiaru usunięcia drzewa podczas oględzin, drzewa może wskazać sąsiad (osoba postronna)? Sąsiad nie jest osobą zgłaszającą. Czy musi mieć pełnomocnictwo, czy nie jest konieczne? Czy protokół z oględzin może podpisać sąsiad wskazujący drzewa?
  • Jak postąpić w przypadku drzewa zgłoszonego do usunięcia, znajdującego się na terenie należącym do gminy oraz do dwóch nieżyjących osób fizycznych?
  • Czy na gruncie rolnym powinno być zgłoszenie, czy wniosek?
  • Wnioskodawca chce usunąć drzewa z działki sklasyfikowanej jako Lz/PsIV, wchodzącej w skład gospodarstwa rolnego, w celu przywrócenia gruntów nieużytkowanych do użytkowania rolniczego Czy wnioskodawca może usunąć drzewa z takiego Lz bez zezwolenia?
  • Organ wydający decyzję wskazał budki na drzewach – czy w związku z tym musimy stwierdzić tylko obecność gatunków chronionych, czy wskazać konkretne gatunki, na jakie wnioskodawca musi uzyskać odstępstwo od RDOŚ?
  • Jak przeprowadzić postępowanie dotyczące usunięcia drzewa rosnącego częściowo na działce osoby prywatnej a częściowo na działce miejskiej spółki komunalnej, ze wspólnotą mieszkaniową?
  • Czy podział działki rolnej na sprzedaż pod działki budowlane, wymaga złożenia wniosku? (działalność gospodarcza)
  • Czy gmina może usunąć drzewo z nieruchomości gminnej we własnym zakresie? Czy musi sprzedać drewno, czy może przekazać je jednostce organizacyjnej, która opala drewnem? Czy wystarczy notatka służbowa? Czy zależy to od zarządzenia wójta?
  • Osoba prywatna zgłosiła, że na działce Skarbu Państwa znajduje się drzewo stwarzające zagrożenie. Na działce znajduje się ciek wody, ale w ewidencji gruntów nie ma informacji o własności Wód Polskich tylko Skarbu Państwa. Czy takie zgłoszenie powinniśmy przesłać do starostwa?
  • Wycenę drewna musimy zrobić sami, czy może to zrobić wykonawca składający ofertę? Czy pozyskane drewno można przeznaczyć na opał np. do świetlic wiejskich?
  • Czy informację o terminie oględzin drzewa na działce prywatnej należy wysłać w formie pisemnej do wnioskodawcy, czy można ustalić datę telefonicznie?
  • Czy do wniosku złożonego przez posiadacza nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym (właściciel nie żyje,) wystarczy oświadczenie, że wnioskodawca jest posiadaczem, czy też należy wymagać innych dokumentów, np. aktu zgonu? Co, jeśli do wnioskodawca załączy akt zgonu?
  • Jeśli wnioskodawca sam dołączył do wniosku kopię aktu, cały dokument został zeskanowany i jest w e-obiegu, jakie mogą być konsekwencje?
  • Czy w przypadku śmierci jednego z właścicieli to nieruchomość jest tylko częściowo nieuregulowana? Czy wniosek o zezwolenie można zastosować tylko w przypadku, gdy wszyscy właściciele nie żyją?
  • Jak postąpić w przypadku drzew rosnących na działce, należącej do wspólnoty gruntowej wsi, a połowa właścicieli nie żyje?
  • Czy na wniosku musi podpisać się mąż i żona?
  • Co zrobić w przypadku drzew, których gałęzie przechodzą na drugą działkę, jeśli nie jest znany właściciela działki z drzewami, ani jego adresu?
  • Czy w przypadku wspólnoty (4 lokale) wszyscy członkowie powinni podpisać zgłoszenie? Co w przypadku, gdy nie ma zarządu?
  • Czy na oględzinach musi być zawsze przedstawiciel strony?
  • Czy spółdzielnia musi dołączyć podobne oświadczenie jak wspólnota o poinformowaniu mieszkańców?
  • Jeśli gmina jest samoistnym właścicielem drogi, to czy wniosek składa mieszkaniec i czy gmina wydaje decyzję?
  • Na co należy zwrócić uwagę podczas oględzin drzewa zgłoszonego do wycinki?
  • Jak postąpić w sprawie drzewa, rosnącego na terenie działki gminy, ale bardzo blisko granicy działki prywatnej. Ta osoba prywatna chce, aby drzewo zostało wycięte, ponieważ chce postawić płot i przeszkadzają jej korzenie. Drzewo jest młode i zdrowe. Jak mądrze postąpić w tej sprawie?
  • Do gminy wpływają wnioski spółdzielni oraz wspólnot, podpisane przez zarządcę nieruchomości. Kto jest stroną – zarządca czy zarząd? Czy należałoby wymagać uzupełnienia dokumentów np. umowy, w której zarząd udzielił prawa zarządcy do występowania z wnioskiem i udziału w całej procedurze? Czy i kto ogłasza etapy postępowania mieszkańcom spółdzielni, czy wspólnoty? Czy i kto wiesza informacje na tablicy ogłoszeń w blokach?
  • Czy musimy wysyłać pismo o zakończeniu sprawy?
  • Na jaka ustawę powołujemy się w definicji rolnika? Czy rolnik to rolnik, czy osoba fizyczna?
  • Czy usunięcie pojedynczych drzew na części rolnej wymaga zezwolenia?
  • Osoba ma działkę o powierzchni 0,70 ha - użytki rolne; użytkuje działkę rolniczo i chce usunąć drzewa. Czy jej zgłoszenie traktujemy jako osoby fizycznej, czy jako działalność rolniczą?
  • Gmina wszczęła postępowanie na wniosek Zarządu Dróg Powiatowych w/s wycięcia drzew z gatunku wierzba biała. Po oględzinach w terenie z ZDP stwierdzono obecność pachnicy dębowej. Czy w tej sytuacji gmina powinna przesłać do uzgodnienia decyzję odmowną do RDOŚ?
  • Osoba fizyczna chce wyciąć drzewo pod budowę budynku gospodarczego na sprzęt rolniczy, ale twierdzi ze nie jest rolnikiem? Jak postępujemy w takim przypadku?
  • Czy osoba fizyczna, zgłaszając wycinkę kilkunastu drzew i mówiąca, że w miejscu tych drzew utwardzi sobie drogę, prowadzącą na jego pole, to czy można traktować to jako zgłoszenie, czy ta osoba musi złożyć wniosek, bo jest to związane z działalnością gospodarczą?
  • Czy usunięcie 1 lub 2 drzew rosnących na gruncie rolnym można traktować jako przywrócenie gruntów, czy jednak rolnik musi o te pojedyncze sztuki występować?
  • Jak zakończyć procedurę zgłoszenia? Czy dokumentem końcowym jest protokół z oględzin? Czy trzeba stworzyć dokument rozstrzygnięcia, dotyczący milczącej zgody na usunięcie?
  • Czy gmina może złożyć wniosek do starostwa o wycinkę drzew, jeżeli działka nie posiada księgi wieczystej? Czy należy złożyć wniosek dopiero po uzyskaniu KW?
  • Złomy i wywroty na działce użytkowanej rolniczo. Czy wymagane są oględziny i protokół, czy można uznać, że usunięcie drzew następuje w celu przywrócenia gruntów nieużytkowanych do użytkowania rolniczego?
  • Co w przypadku, gdy rolnik nie przyznaje się, w jakim celu usuwa drzewa?
  • Czy wnioskodawca musi nam przedłożyć decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, żeby skorzystać ze zwolnienia od opłaty, jeśli obwód drzewa na wys. 130 cm nie przekracza 120 cm/80 cm obwodu?
  • Co robimy w przypadku znajdującej w pasie drogowym drogi powiatowej topoli kanadyjskiej, którą starosta chce usunąć?
  • Do urzędu złożono prośbę (nie na wniosku) o wydanie zezwolenia na wycinkę dużej liczby drzew, bez oznaczenia ich na mapie. Wnioskodawca wskazał działkę ewidencyjną, której jest użytkownikiem wieczystym – właściciel Skarb Państwa. Czy zgodę wydaje starosta?
  • Jeżeli wzdłuż granicy działki rośnie duża liczba drzew, około 100 świerków, wnioskodawca chce uzyskać zezwolenie na usunięcie części drzew, ponieważ rosną w bliskiej odległości od siebie, a wycinka części poprawi kondycję pozostałych; drzewa wnioskowane do usunięcia nie wykazują oznak chorobowych. Czy konieczne jest naliczenie opłat za usunięcie?
  • Kiedy jest zwolnienie z opłat za usunięcie drzew, których obwód nie przekracza wielkości z art. 86, cel budowa hali, teren nieużytkowy, zgodnie z planem teren usługowy
  • Jak postąpić w sytuacji, kiedy osoba fizyczna posiadająca ziemie jako pastwisko, biorąca dopłaty na to pole, zgłasza zamiar usunięcia kilku olch, z czego dwie wycięto wcześniej, uzasadniając wycinkę potrzebą usunięcia uszkodzonych przez wiatr drzew, ale nie ma żadnych na to dowodów; na miejscu brak pni. Co zrobić w takiej sytuacji? Czy należy wszcząć postępowanie, jeśli jest to pastwisko?
  • Zgłoszenie zamiaru usunięcia - co powinien zawierać protokół, czy oprócz gatunku drzewa i jego obwodu na wys. 50 cm powinniśmy zapisywać coś więcej, np. obwód na wysokości 130 cm, dla ewentualnych przyszłych opłat? Czy w przypadku stwierdzenia gniazda, możemy odmówić zgody na usunięcie? Na co powołać się w odmowie? A może jedynie pouczyć?
  • W k.p.a. jest zapis o milczącej zgodzie, że należy pozostawić zapis w dokumentach na jakiej podstawie jest wyrażona milcząca zgoda. Czy w procedurze zgłoszenia należy po oględzinach sporządzić notatkę, że burmistrz nie wnosi sprzeciwu i że wyraża milczącą zgodę na usunięcie drzew?
  • W jaki sposób monitorować ewentualne przeznaczenie działki na cele działalności gospodarczej, z której usunięto drzewo na podstawie zgłoszenia?
  • Czy można w protokole pominąć informacje o zauważonych pniach?
  • Skoro podczas spisania protokołu zgłaszający wie, że nie będzie sprzeciwu, to zgłaszający musi czekać jeszcze 14 dni na usunięcie drzew?
  • Jak prawidłowo wezwać stronę w przypadku, gdy w terminie nie wpłynie projekt nasadzeń zastępczych?
  • Jak postąpić w przypadku zgłoszenia usunięcia drzewa, rosnącego na terenach objętych ochroną przyrody?
  • Jeśli stwierdzono gniazdo ptasie na drzewie, ale jest to gniazdo gołębia łownego, chronionego tylko w lasach, to RDOŚ może odmówić zgody na wycinkę?
  • Jak poprowadzić procedurę, gdy wpłynął wniosek od firmy, która w imieniu firmy energetycznej będzie pełnomocnikiem w sprawie? Czy trzeba powiadomić właścicieli działek? Czy my musimy nakazać tej firmie spisać umowę z właścicielem gruntu, aby ustalić z nim odszkodowania?
  • Czy należy odmówić wszczęcia postępowania osobie, która zamiast zgłoszenia wystąpiła z wnioskiem?
  • Drzewo przewróciło się podczas wichury. Gmina poprosiła OSP o uprzątnięcie. Na kim spoczywa zgłoszenie tego wywrotu do starostwa?
  • Co zrobić, gdy nie zostaje dostarczony w terminie plan nasadzeń zastępczych?
  • Czy opłatę naliczamy według obowiązujących stawek?
  • Gmina wykonała nasadzenia i zgłosiła je do starostwa. Decyzja była bez opłaty. Starostwo utrzymuje stanowisko, że przyjedzie odebrać nasadzenia dopiero za 2 lata – skąd takie terminy?
  • Czy powinniśmy wysłać wezwanie, jeśli nie wpłynęła informacja o wykonaniu nasadzeń, czy sprawdzamy za 3 lata?
  • Czy protokół z nasadzeń powinien być podpisany przez właściciela?
  • Jeżeli na BIP mam publicznie dostępny wykaz danych i tam umieszczam karty z wnioskiem i decyzją, czy jeszcze oprócz tego należy prowadzić wykaz?
  • Co zrobić z drzewami, rosnącymi na działce gminnej, na której znajduje się droga polna, służąca głównie dużym pojazdom o wysokości 3-4 m i sąsiad po lewej narzeka na gałęzie tych drzew, bo pojazdy są przez nie obijane, a sąsiad z prawej mówi, że te drzewa są wspaniałe i nie chce żebyśmy je usuwali. Drzewa znajdują sie przy drodze mającej szerokość 3-3,3m
  • Czy przy zgłoszeniu też stosujemy art. 64?
  • Czy zgłoszenie może być elektronicznie?

Jak powinna wyglądać procedura wydania zezwolenia na usunięcie drzewa z nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym?

  • Jaka jest procedura postępowania w przypadku, gdy jest kilku współwłaścicieli? Czy każdy musi składać podpis, czy wystarczy podpis tylko jednego, wyznaczonego pełnomocnika?
  • Kto może wyciąć drzewa z nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym?
  • Czy można dokonać zgłoszenia usunięcia drzewa, gdy jeden z współwłaścicieli nie żyje? Czy wystarczy oświadczenie drugiej strony o śmierci współwłaściciela, czy potrzebny jest akt zgonu? Kto może złożyć wniosek o usunięcie drzewa, gdy właściciel nie żyje i toczy się postępowanie spadkowe? Czy musimy ustalać wszystkich spadkobierców? Czy to wnioskodawca jest odpowiedzialny za uzupełnienie wniosku podpisami pozostałych właścicieli? Czy w takiej sytuacji wystarczy zgłoszenie o wycięciu drzewa, czy należy złożyć wniosek?
  • Co zrobić w przypadku, gdy nie jest znane miejsce pobytu właściciela działki?
  • Co zrobić, gdy strony nie mogą dojść do porozumienia w sprawie usunięcia drzew?
  • Czy wszyscy współwłaściciele nieruchomości muszą wyrazić zgodę na usunięcie drzew?
  • Jak postępować w przypadku, gdy zagrażające upadkiem drzewo rośnie na działce o nieuregulowanym stanie prawnym?
  • Kto wydaje decyzje w sprawie usunięcia drzew, które w połowie znajduje się na działce osoby fizycznej, w połowie należy do gminy?
  • Co należy zrobić w sytuacji, kiedy jest zgłoszenie o stwarzaniu zagrożenia przez drzewo, które należy do sąsiada? Sąsiad nie wyraża zgody na jego usunięcie, albo nie stać go na opłacenie fachowej firmy.
  • Procedura postępowania w przypadku drzewa rosnącego na terenie cmentarza. Kto i do kogo składa wniosek o usunięcie drzewa?
  • Co w przypadku, gdy drzewo rośnie na działce prywatnej a przechyla się na działkę drogową, która jest własnością gminy? Czy odpowiedzialny za usunięcie drzewa jest właściciel działki, na której rośnie drzewo, czy miasto? Kto powinien podcinać gałęzie?
  • Jak postępujemy w przypadku porzuconych działek bez księgi wieczystej i właściciela? Czy drzewa z porzuconych działek usuwać z pomocą służb komunalnych i straży pożarnej na koszt gminy?
  • Rozwiązywanie problemów z usuwaniem drzew dla osób prywatnych w przypadku użytkowania wieczystego. Jak to rozstrzygać, kiedy w dokumentach jest zapis tylko o właścicielu? Czy na podstawie uproszczonej procedury?
  • Czy organ powinien posiadać informację, że wniosek o usunięcie drzewa dotyczy działki gdzie jest współwłasność małżeńska? Czy urzędnik powinien przyjąć takie zgłoszenie? Czy powinien to zweryfikować?
  • Po zmianie ustawy dotyczącej użytkowania wieczystego wnioskujący o usunięcie drzewa, który ma zabudowania mieszkalne na działce gminnej, nadal widnieje w ewidencji jako użytkownik wieczysty. Czy urząd powinien to traktować jako zgłoszenie osoby prywatnej lub administratora, jeśli jest to spółdzielnia? Kto rozpatruje ten wniosek? Czy gmina nadal jest właścicielem takiej działki?
  • Czy gmina może nałożyć obowiązek odszkodowania dla osób fizycznych, w przypadku gdy z ich terenu usuwane są drzewa przez właścicieli urządzeń przesyłowych np. przez zakład energetyczny?

Jak powinna wyglądać procedura usuwania drzew z terenu spółdzielni mieszkaniowych i wspólnot mieszkaniowych? Kto jest stroną postępowania?

  • Czy wniosek na usunięcie drzew z terenu spółdzielni mieszkaniowych możemy złożyć za zgodą większości mieszkańców, czy musi być zgoda wszystkich właścicieli?
  • Jak przygotować taki wniosek? Jaką dokumentację wspólnota lub spółdzielnia powinna dołączyć do wniosku?
  • Jakie dokumenty musi złożyć dzierżawca, gmina, a jakie wspólnota przy wniosku o usunięcie drzewa, które zagraża budynkowi wspólnoty na działce gminnej z dzierżawcą na 20 lat?
  • Jak postąpić w przypadku wspólnoty mieszkaniowej, w której jednym ze współwłaścicieli jest firma? Czy wspólnota mieszkaniowa występuje z wnioskiem o zezwolenie na usunięcie drzewa, czy wystarczy zgłoszenie?
  • Kwestia spółdzielni mieszkaniowych: czym się kierować w przypadku wniosku o usunięcie zdrowych drzew, które zacieniają?
  • Czy wydawać zezwolenie na usunięcie drzewa, jeśli powodem jest jego „uciążliwość” związana z koniecznością grabienia liści lub zbieraniem żołędzi i kasztanów?
  • Jak powinna wyglądać procedura w przypadku usuwania drzew z rodzinnych ogrodów działkowych ROD? Czy wystarczy zgłoszenie, czy należy złożyć wniosek?
  • Jak określić, czy dany obszar to teren lasu należący do nadleśnictwa, czy drzewa są już poza tym terenem?
  • Jak postąpić w sytuacji, jeśli organizacja ekologiczna chce być w postępowaniu na prawach „strony”?
  • Jak powinna wyglądać procedura w przypadku wydania zezwolenia na usunięcie drzewa rosnącego na granicy nieruchomości i rowu melioracyjnego? Kogo należy uznać za właściciela drzewa, rosnącego na granicy posiadłości?
  • Czy uprawniony geodeta ma prawo dokonać przycinki drzewa, np. w celu ustalenia granicy działki?
  • Urządzenia przesyłowe na terenie prywatnym. Czy właściciel musi wyrazić zgodę na usunięcie drzewa, które może uszkodzić urządzenie?

Jakie są szczegółowe warunki usuwania drzew w pasie drogowym?

  • Jak wygląda procedura? Czy zawsze wymagana jest opinia RDOŚ?
  • Co podlega uzgodnieniu z RDOŚ?
  • Czy pomimo odmowy uzgodnienia dyrektora RDOŚ, starosta może wydać zezwolenie na usunięcie drzew rosnących w pasie drogowym?
  • Sprawa wycięcia drzew z granicy pasa drogowego i działki osoby fizycznej. Jaki organ powinien wydawać zezwolenie? Czy zgłoszenie czy zezwolenie?
  • Decyzja/brak decyzji RDOŚ. Usunięcie drzewa przed upływem terminu „milczącej zgody”
  • Jak powinna wyglądać procedura uzgadniania projektu decyzji na usunięcie drzew przydrożnych z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska?
  • Jak powinna wyglądać procedura w przypadku stwierdzenia w zadrzewieniach przydrożnych obecności gatunków chronionych? Jakie gatunki chronione mogą występować w zadrzewieniach?
  • Jak dbać o gatunki chronione występujące w obrębie zadrzewień przydrożnych?
  • Czy zarządca drogi powinien załączyć do wniosku projekt nasadzeń zastępczych?
  • Czy do RDOŚ można przekazać kopie akt sprawy?

Jak powinno wyglądać prawidłowo przeprowadzone postępowanie w sprawie wycinki drzew na gruntach rolnych?

  • Czy rolnictwo jest działalnością gospodarczą?
  • Jakie zasady obowiązują rolników?
  • Czy rolnik musi zgłaszać w gminie chęć usunięcia drzewa?
  • W jakich przypadkach rolnicy mogą być zwolnieni z obowiązku uzyskiwania zezwolenia na usunięcie drzewa/krzewu?
  • Jakie są zasady usuwania drzew i krzewów w przypadku przywracania gruntów do użytkowania rolniczego?
  • Jeśli przed upływem 5 lat rolnik zechce wystąpić o pozwolenie na budowę na działce, z której usunął drzewo, a budowa ta będzie miała związek z prowadzeniem działalności gospodarczej, czy zostanie na niego nałożony obowiązek uiszczenia opłaty za usunięcie drzewa?
  • Czy można na gruncie rolnym wyciąć drzewa bez zezwolenia, aby ten grunt przeznaczyć do użytkowania rolniczego? Czy warunkiem będzie nieużytkowanie tego gruntu przez 5 lat, skoro użytkowanie rolnicze jest działalnością gospodarczą?
  • Których drzew i krzewów rolnicy nie mogą usuwać z nieruchomości rolnej?
  • Czy i kiedy zwalniać rolnika z opłaty za wycinkę drzew na gruntach rolnych?
  • Czy można wydać zgodę na wycinkę drzew na gruntach rolnych objętych dopłatami?
  • Jak postąpić w przypadku nieużytkowanej działki rolnej, na której wyrósł las?
  • Użytek rolny a las – jak radzić sobie z nieaktualną ewidencją gruntów? Jak postępować w sytuacji, kiedy informacje zawarte w ewidencji gruntów są już nieaktualne?
  • Czy należy kontrolować drzewa i krzewy usuwane przez rolników? Czy można wydać pozwolenie na usunięcie drzewa, jeśli rolnik chce wybudować na jego miejscu stodołę, kurnik, oborę, stajnię albo dojazd do pola? W jakich przypadkach musi on uzyskać zezwolenie, a w jakich może usuwać drzewa bez zezwolenia? Jaką dokumentację powinien dołączyć do wniosku?

Jak poprawnie przeliczać opłaty? Jakie są kary za nielegalne usunięcie drzewa?

  • Odmowa wiary określonym dowodom – co to znaczy i kiedy można zastosować?
  • Co w przypadku gdy mamy słowo przeciwko słowu w zeznaniach?
  • Kiedy należy zawiadomić organy ścigania – policję?
  • Kogo i w jakich okolicznościach wzywa się na przesłuchanie?
  • Kto i w jaki sposób prowadzi przesłuchanie świadków oraz stron?
  • Kiedy i w jaki sposób przeprowadzić rozprawę administracyjną?
  • Jak wygląda przebieg postępowania dotyczącego usunięcia drzew bez zezwolenia?
  • Wstępna weryfikacja informacji oraz zbadanie właściwości organu
  • Ustalenie stron postępowania
  • Współpraca organu prowadzącego postępowanie administracyjne z instytucjami strzegącymi przestrzegania prawa (straż gminna, policja)
  • Oględziny terenowe
  • Ustalenie podmiotu ponoszącego odpowiedzialność za wykonywanie czynności bez stosownego zezwolenia: odpowiedzialność właściciela i odpowiedzialność właściciela urządzeń przesyłowych
  • Jakie są przesłanki uzasadniające zawieszenie postępowania dotyczącego nielegalnego usuwania drzew i ich uszkadzania i niszczenia?
  • Naliczanie i pobieranie opłat za nielegalne usunięcie drzew ich uszkodzenie lub zniszczenie wysokość kary i sposób jej wyliczenia: termin płatności kary, przedawnienie.
  • Zawiadomienie stron postępowania o zgromadzeniu i zebraniu materiału przesłanki nałożenia kary
  • W jakich przypadkach można umorzyć opłaty naliczone w decyzjach?
  • Kiedy można odraczać opłaty za wycinkę drzew?
  • Czy i kiedy zwalniać rolnika z opłaty za wycinkę drzew na gruntach rolnych?
  • Czy wydanie zezwolenia na usunięcie drzew zawsze związane jest z opłatą skarbową?
  • Procedura naliczania opłat w związku z wycinaniem drzew pod inwestycje
  • Jakie są zasady postępowania kontrolnego nieruchomości, na której zostanie przeprowadzona wycinka?
  • Jakie są uprawnienia kontrolne gminy?
  • W jakich przypadkach należy nałożyć karę za uszkodzenie lub zniszczenie drzewa?
  • Jakie kary nakładać w przypadku, gdy ktoś zniszczy drzewo przez nieumiejętne pielęgnowanie drzewa?
  • Czy nakładać karę na straż pożarną, która nie poinformowała urzędu o usunięciu drzewa?
  • Jeśli w ciągu 5 lat od zgłoszenia o usunięciu drzewa, osoba fizyczna otrzymuje pozwolenie na budowę, to organ wydaje obowiązek opłaty w drodze decyzji. Co w przypadku, kiedy nieruchomość zmienia właściciela? Na kogo przypada opłata? Czy na nowego właściciela, który często nie wie, że na działce znajdowało się drzewo?

Zgłoszenie zamiaru wycinki drzewa

  • W jakich przypadkach gmina może wnieść sprzeciw do zgłoszenia zamiaru usunięcia drzewa?
  • Które osoby fizyczne nie mogą korzystać z prawa do zgłoszenia zamiaru wycinki drzewa?
  • Czy gmina powinna prowadzić rejestr zgłoszeń zamiaru wycinki oraz rejestr sprzeciwów?
  • Co zrobić, jeśli zgłaszający nie figuruje w księdze wieczystej jako właściciel?
  • Od kiedy liczyć termin 21 dni na dokonanie oględzin, jeśli zgłoszenie nie jest kompletne? Czy do tego terminu wlicza się czas na doręczenie zgłaszającemu zawiadomienia o oględzinach w terenie?
  • Czy należy udostępnić protokół z oględzin?
  • Czy zawsze trzeba zawiadamiać o danych planowanych czynnościach jak oględziny?
  • Od kiedy liczyć 7-dniowy termin na uzupełnienie zgłoszenia?
  • W jakich sytuacjach gmina może objąć specjalną ochroną drzewo zgłoszone przez właściciela do wycinki?

Wydawanie zezwoleń na usunięcie drzewa

  • Jakimi narzędziami można się posłużyć, aby przyśpieszyć wydanie zezwolenia?
  • Kiedy nie jest konieczne zezwolenie na wycinkę drzew?
  • Kiedy wystarczy zawiadomienie o usunięciu drzewa?
  • Ustawa wymienia przypadki, w których urzędnik wydaje pozwolenie na wycinkę. Co w przypadkach, kiedy urzędnik wie, że drzewo jest zdrowe a ustawa o tym nie wspomina?
  • Które pomiary brać pod uwagę w wydawaniu decyzji? Czy na wysokości 5 cm czy 130 cm? Co wpisać we wniosku?
  • Czy wycięcie drzewa wymaga decyzji, czy zgłoszenia w sytuacji, gdy jego obwód wynosi 59 cm/61cm? Jak postępować, aby nie dopuścić do nadużycia ze strony inwestora?
  • Wycinka drzew na granicy działki osoby prywatnej z działką gminną
  • Co zrobić w przypadku, gdy gmina jest współwłaścicielem z osobą fizyczną, a osoba fizyczna chce wyciąć drzewo, natomiast gmina jest przeciwna? Jak wygląda postępowanie usunięcia drzewa, jeśli firma jest współwłaścicielem działki z osobą fizyczną?
  • Czy sąsiad ma prawo wyciąć korzenie drzewa, które rośnie na sąsiedniej działce?
  • Kwalifikacja krzewów, które można usunąć bez pozwolenia. Kiedy zezwolenie na wycięcie krzewów nie jest potrzebne i w jakich przypadkach?
  • Jakie są zasady usuwania krzewów w skupiskach do 25 m2?
  • Co w sytuacji, gdy drzewo jest wielopniowe?
  • Co z drzewami, które mogą być zarówno krzewem jak i drzewem, np. bez, dereń, suchodrzew tatarski i in. gatunkami roślin drzewiastych, które w zależności od warunków bytowania mogą samoistnie wyrastać zarówno w formie krzewu, jak i małego drzewka? Jakie są zasady ich usuwania?
  • Na jakim etapie procesu budowy powinno być wydane zezwolenie na usuwanie drzewa? Czy zezwolenie na usunięcie drzew musi być wydane przed pozwoleniem na budowę?
  • Czy względy bezpieczeństwa są jedynym powodem wycięcia tysięcy drzew wzdłuż torów kolejowych? Jakie wymogi formalne musi spełnić zarządca linii kolejowej?
  • Jaki organ będzie właściwy do wydania zezwolenia na usunięcie drzew rosnących na granicy działek należących do Skarbu Państwa i gminy? Gmina planuje wykonanie przebudowy i remontu drogi, biegnącej wzdłuż torów kolejowych. Drzewa rosną na granicy działki drogowej, należącej do miasta oraz działki Skarbu Państwa, będącej w użytkowaniu PKP.
  • Czy drzewa i krzewy zagrażające bezpieczeństwu linii kolejowych mogą być usunięte bez zezwolenia? Czy w takim przypadku jest możliwe zwolnienie wnioskodawcy z opłaty za wycinkę drzew?
  • Czy usunięcie wywrotu lub złomu wymaga uzyskania zezwolenia? Kto może go usunąć, bez narażania się na posądzenie o kradzież? Czy gmina musi wydawać pozwolenie na usunięcie drzewa, które jest przewrócone?
  • Jak powinien wyglądać protokół potwierdzający, że drzewo jest złomem? Czy taka sytuacja wymaga oględzin?
  • Kto występuje o usunięcie drzewa: starosta, Zarząd Dróg Powiatowych, czy powiat, w sytuacji, kiedy działka i droga, na granicy której rośnie drzewo jest powiatowa?
  • Jak postępować w przypadku, gdy drzewo jest siedliskiem chronionych gatunków zwierząt, roślin lub grzybów?
  • W jakich sytuacjach można usuwać gniazda w okresie lęgowym ptaków?
  • W jakich okresach przypada zakaz usuwania gniazd?

Kodeks postępowania administracyjnego w wycince drzew

  • W jakich przypadkach wydaje się decyzję warunkową?
  • Czy można zawiadomić telefonicznie wnioskodawcę o oględzinach ?
  • Czy można zmienić decyzję zezwalającą na usunięcie drzew?
  • Jakie muszą zostać spełnione warunki oraz jaka jest procedura wydawania decyzji wygaszającej?
  • Jaki jest termin załatwienia sprawy?
  • Co należy zrobić gdy postępowanie jest prowadzone dłużej?
  • Jak przygotować zawiadomienie o niezałatwieniu sprawy w terminie określonym w KPA?
  • Czy można przeprowadzić przesłuchanie świadka, który zamieszkuje inną gminę?

Prowadzący

Adrian Brzozowski – praktyk, inspektor w UM Ciechanów, inżynier środowiska, magister zarządzania. Pracując w Urzędzie Miasta Ciechanów wydał kilka tysięcy decyzji dotyczących usunięcia drzew i/lub krzewów. Do jego obowiązków należy między innymi: prowadzenie postępowań wymierzających administracyjne kary pieniężne, wydawanie zezwoleń na usuwanie drzew i/lub krzewów, bieżące utrzymanie zieleni miejskiej, zamówienia publiczne w zakresie utrzymania i inwestycji zieleni miejskiej jak również sprawy związane z edukacją ekologiczną oraz formami ochrony przyrody na terenie gminy.

Ukończył studia podyplomowe pn. „Monitoring Środowiskowy i Mediacje Konfliktów Ekologicznych" UKSW w Warszawie. Jest jednym z kilku trenerów ogólnopolskiego projektu szkoleniowego pt. „Program kaskadowych szkoleń dla pracowników samorządów terytorialnych w zakresie projektowania i gospodarowania zielenią w miastach” realizowanym przez Instytut Rozwoju Miast i Regionów.

Ma szerokie doświadczenie w zakresie prowadzenia postępowań dla rolników, prywatnych przedsiębiorstw, Rodzinnych Ogrodów Działkowych, zarządców dróg (w tym GDDKiA), PKP, spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych czy innych podmiotów. Ściśle współpracuje z Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków oraz Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska.


Prawa autorskie do niniejszego programu przysługują Private Corporate Consulting Sp. z o.o. Udostępnianie, kopiowanie i przerabianie niniejszego programu bez pisemnej zgody Private Corporate Consulting Sp. z o.o., zagrożone jest odpowiedzialnością karną oraz cywilną.

Terminy szkoleń


Brak dostępnych szkoleń.

Podobne szkolenia