Większe rygory dla testamentów ustnych, z drugiej stronu pomysł
ostatniej woli w formie nagrania – to plany Ministerstwa Sprawiedliwości
Propozycje zmian, które zostały opracowane przez resort
sprawiedliwości trafiły do wykazu prac legislacyjnych Rady Ministrów.
Testament ustny uregulowany w przepisie art. 952 Kodeksu cywilnego stanowi najczęściej stosowaną formę testamentu szczególnego. Można go sporządzić w przypadku, gdy istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków. Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie. W wypadku gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków.
Pomimo, że testament ustny jest jedną z najczęściej stosowanych
form testamentu, to od dawna sprawia problemy dowodowe w sądowej praktyce. Dosyć
często okazuje się sfałszowany, co powoduje, że coraz częściej podnoszone są
postulaty jego zniesienia. Doświadczenie jednak pokazuje, że ta forma
przekazywania ostatniej woli jest przydatna, bo wiele osób czeka ze sporządzeniem
testamentu do ostatniego momentu, gdy nie są już w stanie własnoręcznie napisać
ostatniej woli lub dojechać do notariusza.
DO SPORZĄDZENIA TESTAMENTU USTNEGO NIE WYSTARCZAJĄCA JEST OBAWA RYCHŁEJ ŚMIERCI
Według propozycji Ministerstwa Sprawiedliwości inaczej niż
dotychczas do sporządzenia testamentu ustnego ma nie wystarczyć sama obawa
rychłej śmierci spadkodawcy ani braku możliwości sporządzenia testamentu w innej
formie. Szczególne okoliczności będą musiały wystąpić nagle, a treść
oświadczenia ostatniej woli spadkodawcy wobec świadków powinna być spisana
niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu miesiąca, a jeśli nie
uczyniono tego przed śmiercią testatora, w ciągu trzech miesięcy (dziś sześciu)
po jego śmierci. Zmiany mają się przyczynić do sporządzenia dokładniejszego
testamentu.
Procedowany projekt przewiduje również nowy sposób
sporządzania ustnego testamentu, a mianowicie – testament ustny audiowizualny, który
będzie zapisywany przy pomocy urządzenia rejestrującego jednocześnie obraz i
dźwięk na trwałym nośniku informacji, co będzie pozwalało na odtworzenie.
Umożliwi to sporządzanie testamentów większej liczbie osób, które będą w stanie
zagrożenia życia.
Testament ustny
audiowizualny będzie zaliczany do form szczególnych. Sąd w szczególności będzie
badać świadomości i swobodę testatora w chwili sporządzania testamentu.
Pojęcie trwałego nośnika zdefiniowane jest w ustawach
szczególnych, a sądy powinny być elastyczne, aby określać w konkretnych
przypadkach na czym polegało zarejestrowanie obrazu i dźwięku. Co ważne,
spadkodawca w oświadczeniu ostatniej woli powinien podać miejsce oraz datę
sporządzenia testamentu i nie będzie konieczna obecność świadków.