Darowizna wpłacona na konto osoby trzeciej, od której obdarowany kupuje mieszkanie nie powoduje, że zostanie on zwolniony z podatku od spadków i darowizn przewidzianego dla najbliższej rodziny.
Dużym bonusem podatkowym jest nielimitowane zwolnienie w podatku od spadku i darowizn, które zostało przewidziane dla najbliższej rodziny. W praktyce natomiast budzi to wiele wątpliwości, a fiskus próbuje go swoimi działaniami w pewien sposób ograniczyć, lecz nie za każdym razem skutecznie.
Naczelny Sąd Administracyjny wypowiedział się w tej kwestii i stwierdził, że obdarowany nie zawsze musi stracić prawa do zwolnienia przez to, że darowizna nie trafiła bezpośrednio na jego konto.
STAN FAKTYCZNY: darowizna dla członka rodziny, od którego kupujemy nieruchomość, warunki nielimitowanego zwolnienia
Podatnik wyjaśnił, że we wrześniu 2020 r. na jego rzecz została sporządzona umowa darowizny środków pieniężnych. Dla darczyńców jest zstępnym, czyli dzieckiem oraz pasierbem. Obdarowany twierdził, że przelane środki pieniężne miały zostać przeznaczone na kupno mieszkania. Darczyńcy postanowili przelać pieniądze bezpośrednio na rachunek bankowy osoby sprzedającej nieruchomość. Podatnik zatem chciał dowiedzieć się czy wpłata darowizny na konto osoby trzeciej z tytułu ceny nabycia lokalu mieszkalnego nie pozbawia go zwolnienia przewidzianego dla zerowej grupy podatkowej w podatku od spadków i darowizn. W umowie darowizny zostało zawarte świadczenie w postaci zakupu nieruchomości, a jeżeli podatnik stał się jego właścicielem, to świadczenie zostało spełnione.
Fiskus jednak dopatrzył się tego, że w wyniku darowizny podatnik nie otrzymał mieszkania, a środki pieniężne na jego zakupy. W przypadku darowizny środków pieniężnych zwolnieniu podlegają tylko te, które zostały przekazane na rachunek nabywcy albo przekazem pocztowym.
Jeżeli darowane środki przekazane zostały przez osoby będące darczyńcami na rachunek wierzyciela obdarowanego, czyli osoby, od której podatnik miał zamiar kupić nieruchomość, to zwolnienie z przepisu art. 4a Ustawy o podatku od spadków i darowizn nie ma zastosowania. Co za tym idzie, podatnik powinien złożyć zeznania o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych na odpowiednim formularzu SD-3, w którym wykazałby nabycie określonej sumy pieniężnej.
SPRAWA TRAFIŁA DO NACZELNEGO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie zgodził się, że przepis art. 4a ust. 1 pkt 2 Ustawy o podatku od spadków i darowizn w zakresie, w jakim uzależnia zwolnienie od konieczności udokumentowania otrzymania środków pieniężnych dowodem przekazania na rachunek nabywcy należy interpretować zgodnie z jego treścią, ale trzeba przy tym uwzględnić konstytucyjne standardy, czyli rolę oraz cel takiego rozwiązania w obrocie prawnym. WSA stwierdził, że w przypadku spornego warunku chodzi tylko o udokumentowanie faktu, że osoba obdarowana uzyskała możliwość dysponowania darowanymi środkami od konkretnej osoby, z określonego źródła – a to ma miejsce w przypadku, gdy darowane pieniądze trafią bezpośrednio na rachunek bankowy obdarowanego, jak i wówczas, gdy darczyńcy w imieniu i na jego rzecz przekażą środki na rachunek bankowy wierzyciela.
Wojewódzki Sąd Administracyjny stwierdził, że stanowisko fiskusa nosi znamiona nadinterpretacji spornej przesłanki zwolnienia, która jest sprzeczna z konstytucyjnym, systemowym kontekstem oraz funkcją, toteż nie można tego zaakceptować jako zgodne z prawem.
NACZELNY SĄD ADMINISTRACYJNY: PRZELEW DAROWIZNY NA INNE KONTO A ZWOLNIENIE
Bardzo podobnie to opisanej sprawy podszedł Naczelny Sąd Administracyjny, który zauważył, że fiskus nie kwestionuje prawa do zwolnienia w przypadkach, gdy środki finansowe od darczyńców trafią bezpośrednio na konto dewelopera. Jedynym wymogiem jest to, aby było to specjalne subkonto obdarowanego, chociaż z orzecznictwa taki wymóg nie wynika. NSA objęło stanowisko przemawiające za tym, że sporny warunek dokumentacyjny jest spełniony również w przypadku, gdy wpłata środków jest realizowana na konto wierzyciela obdarowanego. Sędzia Jacek Pruszyński tłumaczył: „ograniczenie się w tym przypadku jedynie do wykładni literalnej byłoby błędne”. Sąd odniósł się także do uchwały z dnia 20 marca 2023 r., którą NSA wykluczył prawo do ulgi przy wpłatach środków z darowizny na własne konto przez samego obdarowanego, jednakże w opisanym stanie faktycznym nie ma ona zastosowania ze względu na pewne różnice. Nie ma wątpliwości, że darowizna miała miejsce i konkretne środki pieniężne zostały przelane bezpośrednio na konto sprzedawcy nieruchomości wskazanego przez obdarowanego na poczet realizacji konkretnej umowy. Wiadome jest, kto i ile komu przekazał, a pominięto jedynie konto obdarowanego mające status „ogniwa pośredniego”.